Mezarlıklar

 

1-Kırklar Mezarlığı 

“Kırk Kardaş” mezarlığı olarak da bilinir. İsmini aldığı mahallede bulunur. XIII. ve XIV. asra ait yapıları barındırmaktadır. Küçük ölçüde ve kabaca işlenmiş olan bu mezarların içinde bulunan sütun haindeki bir sanduka bu tipin Ahlat mezarlıklarında bulunanlarının en itinalılarındandır.

 Bu mezarlıkta ayrıca  “Orta Asya Balbalları” nı anımsatan insan şeklinde arkaik şahideler de   mevcuttur. Bir rivayete göre bir anne 40 çocuk ,39 erkek ve bir kız doğur- muştur. Kırklar Mezarlığında halen bulunan ve KIRK kardeşin içinde  bulunduğu mezarlık KIRKLAR mahallesine adını vermiştir.

2-Harabeşehir Mezarlığı

Eski şehrin merkezinde, Selçuklu Kalesi içindeki Harabeşehir’de  bulunmaktadır. Mezarlıkta basit, işçiliği olmayan mezarlar ile iki akıt bulunmaktadır.

 

3-Taht-ı Süleyman Mahallesi Mezarlığı

“Kara Şeyh”  mezarlığı da denilen bu mezarlık  ismiyle anılan mahallede   bulunur. Burada XIV. asra ait pek çok şahideli  eser, bir akıt ve bir koyun heykeli mevcuttur. Mezartaşları  itina ile işlenmesine rağmen ikinci sınıf eserlerdir.

4-Merkez (Erkizan) Mezarlığı

“Kayalı Mezarlığı”  olarak da anılan bu mezarlık Şeyh Necmeddin ve Erzen Hatun kümbetlerinin bulunduğu Erkizan Mahallesindedir. Prof. Dr. Beyhan Karamağaralı hocamız bu mevkiinin  isminin “Kayı” dan geldiğini söylemektedir. İşçilik bakımından bir özelliği olmayan mezarlar mevcuttur.

5- Meydanlık Kabristanı

 

Ahlat’ın en büyük ve muazzam  mezarlığı olan bu mezarlık doğudan batıya doğru İkikubbe Mahallesi ile Harabeşehir arasındaki geniş düzlüğü kaplamaktadır. Meydanlık Mezarlığında XII. asrın başından XVI. asra kadar tarihlenen  muhletif tiplerde takriben bin kadar mezartaşının bulunduğunu belirten  Prof. Dr. Beyhan Karamağaralı bunun dışında yedi tanesi meydana çıkarılmış olan ve kazılarla sayılarının daha da artması muhtemel olan halkın  “Akıt” dediği tümülüs tarzında mezarlarında mevcudiyetinden bahsetmektedir.  

En önemli mezartaşlarının ve sanatkarların bulunduğu bu mezarlık adeta Anadolu’nun Türk yurdu olduğunun ispatı açısından tapu mahiyetindedir. 

6- Kale Mezarlığı

Osmanlı  kalesinin kuzeydoğusunda bulunan bu mezarlıkta, Ahlat’ın Osmanlı dönemi mezarları  bulunmaktadır. Bu mezarlar, işçilik ve tezyinat bakımından önem taşımayan kabaca yapılmış mezarlardır. Meydanlık mezarlığı nasıl ki Ahlat’ta taş işçiliğinin zirvede olduğunu yansıtıyorsa, Kale mezarlığı da  Ahlat’ta bu sanat kolunun artık sönmüş bulunduğunu ve Ahlat’ın bir sanat merkezi olma hüvviyetini kaybettiğini göstermektedir.

D- Akıtlar

Ahlat’ta uzun süre araştırma ve kazılar yapan Prof. Dr. Beyhan Karamağaralı’nın “Tümülüs tarzındaki eski Türk mezarları” diye tanımladığı ve Ahlat halkı tarafından “Akıt” diye adlandırılan kısmen toprağın altında bulunan bu mezarların gövdelerinin üzeri değişik şekilde tonozla örtülmüş ve iç mekanlar küçük mazgal pencereleri ile aydınlatılmıştır. Akıtlar; kare, dikdörtgen, sekizgen ve dairevi plan üzerine düzgün kesme taşla inşa edilmiş bir veya iç içe iki üç odadan oluşmaktadır.

Birinci Dünya Savaşı sırasında bölgeyi işgal etmiş olan Ruslar define bulmak amacıyla akıt dediğimiz bu mezarları tahrip etmişlerdir.

XI. ve XII. yy.larda inşa edilmiş akıtlara Anadolu’nun  başka yerlerinde tesadüf edilemez. Anadolu’nun  dışındaki tek örnek ise Turfan yakınlarındaki Astana civarında bulunan mezarlıktadır. Orta Asya Türk kültürünün fazlaca hissedildiği Ahlat’ta bu şekilde mezarların inşasını pek tabii karşılamak gerekir.

Ahlat’ta akıtlara Meydanlık Mezarlığında,  İkikubbe Mahallesi ile Kale Mahallesi arasında, Taht-ı Süleyman Mahallesinde ve Sor köyünde rastlanmaktadır.